هفت روش کاربردی برای استفاده از مولتی متر در خانه
مولتی متر؛ ابزار همه‌کاره صرفه‌جویی در زمان و هزینه
ابزاری که در تمام کیف‌ابزارهای بهترین برق‌کارها پیدا می‌شود، مولتی متر است. بیشتر مولتی مترهای مدرن از نوع دیجیتال هستند، که توسط نوعی باتری داخلی تغذیه می‌شوند و دارای نمایشگری هستند که می‌توانید نتایج را روی آن بخوانید.
برای بهره‌مند شدن از مزایای داشتن یک مولتی متر، لازم نیست حتماً برق‌کار یا مکانیک باشید. این ابزار ساده‌ای است که یادگیری نحوه‌ی استفاده از آن آسان است، به لطف وجود منابع آموزشی فراوان و ویدیوهای آموزشی آنلاین. مولتی متر می‌تواند برای صاحبان خانه صرفه‌جویی در زمان و هزینه به همراه داشته باشد. این وسیله می‌تواند باتری‌ها یا لامپ‌هایی را که فکر می‌کردید باید دور بیندازید، نجات دهد و همچنین قبل از آنکه زمان و هزینه‌ای برای مراجعه‌ی برق‌کار صرف کنید، به شناسایی مشکل جزئی در یک وسیله‌ی بزرگ کمک کند.
اگر هنوز در حال خرید یک مولتی متر باکیفیت هستید، نگاهی به دسته محبوب مولتی متر بیندازید. یا اگر از قبل مولتی متر در جعبه‌ابزار خود دارید، ادامه‌ی مطلب را بخوانید تا ببینید چگونه می‌توانید بیشترین بهره را از آن در خانه و گاراژ خود ببرید.
پریزها یا کلیدها را قبل از تماس با برق‌کار با مولتی متر بررسی کنید.
یکی از ساده‌ترین روش‌هایی که می‌توانید از یک مولتی متر در خانه استفاده کنید، بررسی پریزها یا کلیدهای معیوب است. اگر بتوانید سیم مشکل‌دار را که به‌راحتی قابل تعویض است شناسایی کنید، می‌توانید از زحمت تماس با برق‌کار و احتمالاً پرداخت چند صد هزار تومانی جلوگیری کنید. برای حفظ ایمنی خود، قبل از شروع کار، مطمئن شوید که مولتی متر شما هیچ‌گونه آسیب ظاهری ندارد و آن را روی حالت ولتاژ AC تنظیم کنید. همچنین، هنگام کار با هر نوع مدار یا وسیله‌ی برقی، استفاده از دستکش‌های لاستیکی عایق ایده‌ی بسیار خوبی است.
اتصال پراب سیاه (یا نول) مولتی متر به سیم نول در پریز — که با شکاف عمودی بزرگ‌تر مشخص می‌شود — و پراب قرمز (یا فاز) به سیم فاز — که با شکاف عمودی کوچک‌تر مشخص می‌شود — باید عددی حدود ۱۲۰ ولت را نشان دهد.
اگر پراب سیاه را به سیم ارت (زمین) از طریق شکاف نیم‌دایره‌ای و پراب قرمز را به سیم فاز وصل کنید، باید خوانش مشابهی داشته باشید.
اتصال پراب سیاه به سیم نول و پراب قرمز به سیم ارت نباید هیچ عددی را نشان دهد، و اگر در این حالت خوانشی حدود 220 ولت مشاهده کنید، این می‌تواند نشانه‌ی اتصال کوتاه در مدار یا سیم‌کشی اشتباه پریز باشد.
شناسایی تعمیرات ساده‌ی احتمالی در وسایل برقی خراب با مولتی متر
مشابه بررسی یک پریز یا کلید مشکل‌دار، می‌توانید از مولتی متر برای شناسایی ایرادات وسایل برقی در خانه استفاده کنید. وسایل برقی بزرگ مانند یخچال یا خشک‌کن لباس، برای تعویض کامل بسیار گران‌قیمت هستند، و دانستن نحوه‌ی استفاده از مولتی متر برای تشخیص محل دقیق خرابی می‌تواند مقدار قابل توجهی در هزینه‌ها صرفه‌جویی کند.
برای مثال، ممکن است تنها نیاز باشد المنت حرارتی خشک‌کن را که قیمت چندانی ندارد تعویض کنید، به‌جای اینکه برای خرید خشک‌کن جدید برنامه ریزی کنید.
حتی اگر نخواهید تعمیر را خودتان انجام دهید، مولتی متر می‌تواند به شما نشان دهد کدام بخش وسیله‌تان دچار مشکل است، تا بدانید آیا تعمیرکار قصد دارد بیش از حد از شما هزینه بگیرد یا قطعاتی را تعویض کند که در واقع سالم هستند. البته شایان ذکر است که تعمیرکاران حرفه‌ای معمولاً درک عمیق‌تری از وسایلی دارند که به‌طور مکرر با آن‌ها سروکار دارند، اما داشتن یک مولتی متر به شما این امکان را می‌دهد که ادعای تعمیرکار را درباره‌ی خرابی دستگاه خود بررسی کنید.
برای کسانی که تازه به انجام تعمیرات خانگی علاقه‌مند شده‌اند و می‌خواهند در هزینه‌ها صرفه‌جویی کنند، استفاده از مولتی متر در دفعات اول ممکن است کمی دلهره‌آور باشد. ساده‌ترین راه برای شروع این است که در یوتیوب عبارت «multimeter» را به‌همراه نام وسیله یا بخش خاصی که دچار مشکل شده جست‌وجو کنید — مانند یخ‌ساز یخچال، سرخ‌کن بدون روغن، یا سنسور دمای فر.
بررسی باتری‌ها قبل از دور انداختن آن‌ها با مولتی متر
اگر کشویی پر از باتری‌های قدیمی دارید که نمی‌دانید هنوز شارژ دارند یا نه، آزمایش آن‌ها با مولتی متر روشی سریع و آسان است تا باتری‌های خراب را از میان باتری‌های سالم تشخیص دهید — یا برعکس.
البته می‌توانید باتری‌ها را درون کنترل تلویزیون قرار دهید تا ببینید کار می‌کنند یا نه، اما در این روش معمولاً دو باتری را هم‌زمان تست می‌کنید و هیچ راه دقیقی برای تشخیص میزان باقی‌مانده‌ی شارژ وجود ندارد. در حالی که با استفاده از مولتی متر، می‌توانید به‌صورت دقیق میزان شارژ هر باتری را اندازه‌گیری کنید.
برای تست باتری‌های خانگی، باید مولتی متر را روی حالت ولتاژ DC (جریان مستقیم) تنظیم کنید. معمولاً عددی روی بدنه‌ی باتری درج شده که می‌توانید از آن برای انتخاب محدوده‌ی مناسب ولتاژ در مولتی متر استفاده کنید.
به‌عنوان مثال، باتری‌های قلمی (AA) در حالت شارژ کامل حدود ۱٫۵ ولت دارند. بنابراین اگر بخواهید آن‌ها را با مولتی متر تست کنید، باید حداکثر محدوده‌ی ولتاژ را روی حدود ۲ ولت تنظیم کنید. سپس پراب سیاه را به قطب منفی و پراب قرمز را به قطب مثبت باتری وصل کنید.
نمایشگر باید عددی بین ۰ تا ۱٫۵ ولت نشان دهد؛ عددی که به ۱٫۵ نزدیک‌تر است یعنی باتری هنوز کاملاً شارژ دارد.
تست پیوستگی (اتصال) در سیم‌های رابط و سیم سیار ها با مولتی متر
اگر در انباری یا کمد خود یک سیم رابط یا کابل افزایشی قدیمی پیدا کرده‌اید، هنوز آن را دور نیندازید. سیم‌های رابط برای دوام بالا و استفاده طولانی‌مدت طراحی شده‌اند، بنابراین حتی اگر سال‌ها بلااستفاده مانده باشند یا در معرض گرما و سرمای شدید بوده باشند، ممکن است هنوز کاملاً سالم باشند.
اگر یک مولتی متر دارید، می‌توانید قبل از اتصال وسایل گران‌قیمت خود به آن، از سالم بودن کابل مطمئن شوید تا از آسیب احتمالی جلوگیری کنید.
هر بار که قصد استفاده از مولتی متر را دارید، ابتدا وضعیت ظاهری دستگاه را بررسی کنید تا مطمئن شوید آسیبی ندیده است، و هنگام کار، لباس ایمنی مناسب بپوشید — از جمله کفش با کف لاستیکی و دستکش‌های عایق یا لاستیکی. سپس اطمینان حاصل کنید که کابل رابط از برق جدا شده باشد.
مولتی متر را روی حالت اندازه‌گیری مقاومت (Ω اُهم) تنظیم کنید (این حالت معمولاً با نماد اُهم یا حرف یونانی اُمگا (Ω) مشخص می‌شود). حالا آماده‌ی تست پیوستگی هستید.
پراب قرمز را در یکی از سوراخ‌های سوکت انتهایی سیم رابط و پراب سیاه را در شاخه‌ی متناظر روی دوشاخه‌ی آن قرار دهید. اگر مقدار حدود ۰٫۷ تا ۱٫۰ اُهم را مشاهده کردید، این یعنی سیم رابط سالم است و هیچ قطعی ندارد.
همین تست را برای دو سوراخ دیگر سوکت و شاخه‌های متناظرشان نیز تکرار کنید. اگر نتایج مشابهی به‌دست آمد، یعنی هیچ مشکلی در پیوستگی کابل وجود ندارد و می‌توانید با خیال راحت از آن استفاده کنید.
بررسی ولتاژ باتری و دینام خودرو با مولتی متر
کاربرد مولتی متر فقط به داخل خانه محدود نمی‌شود — در خودرو نیز می‌توانید از آن استفاده‌های فراوانی کنید.
برای مثال، می‌توانید با مولتی متر بررسی کنید که باتری ماشین چقدر شارژ نگه می‌دارد، مطمئن شوید که آلترناتور (دینام) هنوز در وضعیت خوبی است، و حتی فیوزهای سوخته را شناسایی کنید.
یک باتری سالم و کاملاً شارژ خودرو باید زمانی که ماشین خاموش است و باتری در حالت غیرفعال قرار دارد، خوانشی حدود ۱۲٫۶ ولت ارائه دهد.
پیش از آزمایش، مطمئن شوید که خودرو حداقل یک ساعت (و بهتر از آن، یک شب) خاموش مانده باشد. سپس بررسی کنید که مولتی متر شما سالم و بدون ترک‌خوردگی یا آسیب باشد و آن را روی حالت اندازه‌گیری ولتاژ DC تنظیم کنید.
در ادامه، درپوش‌های ترمینال باتری را بردارید، پراب قرمز (مثبت) را به قطب مثبت باتری و پراب سیاه (منفی) را به قطب منفی وصل کنید. اگر عددی کمتر از ۱۲٫۶ ولت مشاهده کردید، ممکن است باتری شارژ را به‌خوبی نگه نمی‌دارد یا یکی از سلول‌های آن خراب شده است.
برای آزمایش آلترناتور در خودروهای بنزینی، می‌توانید همان تست باتری را انجام دهید، اما این بار در حالی که موتور روشن است.
در این حالت باید احتیاط زیادی داشته باشید، چون قطعات متحرک و مدارهای برقدار در حال کار هستند. وقتی موتور خودرو روشن است، باتری باید ولتاژی بین ۱۳٫۵ تا ۱۴٫۵ ولت نشان دهد. اگر مقدار کمتر از این محدوده باشد، نشانگر وجود مشکل در سیستم شارژ خودرو است.
تست سریع فیوزها و لامپ‌ها با مولتی متر
شرکت Fluke، که در زمینه‌ی ساخت ابزارهای تست الکترونیکی حرفه‌ای و نرم‌افزارهای مرتبط تخصص دارد، روند تست فیوزها با مولتی متر را به طرز شگفت‌انگیزی ساده نشان می‌دهد — حتی اگر شما یک فرد تازه‌کار در کارهای تعمیراتی باشید.
ابتدا کفش ایمن و دستکش‌های عایق بپوشید و مطمئن شوید دستگاه یا وسیله‌ای که قصد تست فیوز آن را دارید کاملاً خاموش و از برق جدا شده است. سپس مولتی متر را روی حالت تست پیوستگی (Continuity) تنظیم کنید.
پس از روشن کردن مولتی متر، دو سر پراب (قرمز و سیاه) را به دو سر فلزی فیوز مورد نظر تماس دهید. اگر فیوز سالم باشد، مولتی متر باید بوقی کوتاه بزند.
بسته به نوع فیوز (خودرویی، خانگی یا مربوط به وسایل برقی)، سرهای فلزی ممکن است به شکل کلاهک یا شاخه (پین) باشند، اما همیشه دو بخش فلزی در دو طرف فیوز وجود دارد که باید بین آن‌ها تست را انجام دهید.
همچنین، اگر تعدادی لامپ بدون جعبه در کشو یا گاراژ دارید، مولتی متر باز هم می‌تواند مفید باشد. برای این کار، آن را روی حالت اندازه‌گیری مقاومت (Ω) که با حرف یونانی اُمگا (Ω) مشخص می‌شود، تنظیم کنید. سپس یکی از پراب‌ها را به دکمه‌ی فلزی کوچک در انتهای زیرین لامپ و دیگری را به پایه‌ی فلزی لامپ (قسمتی که با بدنه‌ی شیشه‌ای تماس دارد) بزنید.
اگر لامپ التهابی (Incandescent) سالم باشد، باید عددی بالاتر از صفر اُهم نمایش دهد، و اگر فلورسنت باشد، مقدار بین ۰٫۵ تا ۱٫۲ اُهم نشان‌دهنده‌ی سلامت آن است.
تشخیص احتمالی خرابی سنسور در خودرو
تعداد نسبتاً زیادی سنسور خودرو وجود دارد که می‌توانید از راحتی گاراژ خود با مولتی متر آن‌ها را تست کنید. اگر هنوز دفترچه راهنمای خودرو خود را دارید، این امر بسیار به شما کمک می‌کند، زیرا مقادیر هدف مشخصی برای سنسورهایی که قصد تستشان را دارید نشان می‌دهد. اگر دیگر به نسخه‌ی فیزیکی دفترچه دسترسی ندارید، احتمالاً با جستجوی برند، مدل و سال خودرو در اینترنت می‌توانید نسخه‌ی PDF آن را پیدا کنید.
بر اساس گفته‌ی شرکت Fluke، یکی از رایج‌ترین سنسورهای خودرو که نیاز به تست دارد، سنسور اکسیژن (O₂) است. یک سنسور اکسیژن خراب می‌تواند باعث شود خودرو در تست آلایندگی رد شود و همچنین مشکلاتی در شتاب‌گیری و مصرف سوخت ایجاد کند.
سایر سنسورهایی که ممکن است در طول عمر خودرو نیاز به تست داشته باشند شامل:
- سنسور جریان جرمی هوا (MAF)
- سنسور فشار مطلق منیفولد (MAP)
- سنسور موقعیت دریچه گاز (TPS)
- سنسور سطح روغن موتور
برای تست این سنسورها نیز می‌توانید آموزش ویدیویی در یوتیوب مشاهده نمایید.
